Paragraaf weerstandsvermogen en risicobeheersing

Algemeen

• Het weerstandsvermogen is de mate waarin financiële risico’s kunnen worden opgevangen zonder dat dit gevolgen heeft voor bestaand beleid. Het weerstandsvermogen is onder te verdelen in een incidenteel weerstandsvermogen voor het opvangen meer eenmalige risico’s en een structureel weerstandsvermogen voor het opvangen van meerjarige risico’s.  

Het weerstandsvermogen kan worden uitgedrukt als de verhouding tussen:

1. De weerstandscapaciteit, zijnde de middelen en mogelijkheden waarover de gemeente beschikt of kan beschikken om niet begrote kosten te dekken;
2. Alle risico’s waarvoor geen maatregelen zijn getroffen en die van materiële betekenis kunnen zijn in relatie tot de financiële positie.

• In de nota Vermogensbeheer, vastgesteld in december 2019, is opgenomen dat voor het incidenteel weerstandsvermogen gestreefd wordt naar een ratio van 1,5. De ratio berekent aan de hand van de beschikbare reserves en de geïnventariseerde risico's komt uit op 1,18.

Ontwikkelingen risico's

In de begroting 2019 hebben we rekening gehouden met tal van risico's. Het aantal risico's en de omvang van de risico's zijn in de jaarrekening ten opzichte van de begroting licht toegenomen. De beschikbare reserves zijn ook toegenomen.
Een tweetal risico's die in de begroting waren voorzien, zijn in 2019 gerealiseerd. Dit betreft de afkoopregeling Geestmerambacht en de schadeloosstelling voor de Omgevingsdienst. Voor deze laatste is in de jaarrekening 2019 een voorziening getroffen.

Incidenteel weerstandsvermogen

De incidentele weerstandscapaciteit bestaat uit die reserves waar nog geen verplichting op rust of  waarvan de besteding nog kan worden gewijzigd. Daarnaast wordt rekening gehouden met stille reserves. In de jaarrekening 2019 is rekening gehouden met de stille reserve die aanwezig is op gronden en gebouwen waarover de gemeente beschikt.

Ratio incidenteel weerstandsvermogen
Op basis van de beschikbare en de benodigde incidentele weerstandscapaciteit kan het weerstandsvermogen worden bepaald. De incidentele risico’s, afgezet tegen de beschikbare incidentele capaciteit, geven een ratio van 1.18 (voldoende, streefwaarde is 1.5).

Totale beschikbare reserves (incl. stille reserves) die ingezet
kunnen worden voor het opvangen van risico’s            11.538       
_______________________________________________________ = ratio weerstandsvermogen = 1.18                                                  
Totale incidentele risico’s                      9.813       
(bedragen x € 1.000)

Structureel weerstandsvermogen

De structurele weerstandscapaciteit bestaat uit de onbenutte belastingcapaciteit en de post onvoorzien. Voor de onbenutte ozb-capaciteit gaan wij uit van het verschil tussen het artikel-12-norm-tarief en het laatst vastgestelde tarief.

Wanneer in 2019 het artikel-12-norm-tarief in Schagen was geheven, had dit een extra opbrengst opgeleverd van € 2,3 miljoen. Dit is voldoende om de structurele risico’s van
 € 360.000 op te vangen. Daarnaast is er nog onbenutte belastingcapaciteit. Zoals in de vorm van  de post voor onvoorziene uitgaven, de toeristenbelasting, forensenbelasting, precariobelasting, hondenbelasting, en de reclamebelasting. In geval van nood kan dit aangesproken worden.

Beschikbare belastingcapaciteit         2261
________________________________    _____ = 6.28
Structurele risico’s         360                       

Top 10 incidentele risico's jaarrekening 2019

UIt de grafiek blijkt dat alle risico's zijn opgenomen in het oranje vlak. Dit wil zeggen dat deze risico's redelijk aanvaardbaar zijn en een gematigde impact hebben.
De gemeente heeft geen risico's ingeschat met een grote kans en grote financiële impact (het rode vlak).

Toelichting op de risico's
Onderstaand een korte toelichting op de 5 grootste risico's.

Garantstelling:  de gemeente staat garant voor ruim 87 miljoen aan leningen. Op het moment dat een instelling in gebreke blijft om de lening waarvoor de gemeente garant staat af te lossen, kan de gemeente worden aangesproken. Dit risico is gewaardeerd tegen een afwijkend percentage. (Domein inwoner en bestuur).

Leningen aan derden: dit betreft leningen aan verenigingen en stichtingen, maar ook de startersleningen en duurzaamheidsleningen (Domein inwoner en bestuur).

Grondexploitatie Lagedijk: Hoewel de gronden zijn gewaardeerd tegen marktprijzen, is er een kans dat de gemaakte kosten niet terugverdiend kunnen worden. (Economisch domein)

De belastingdienst heeft een boekenonderzoek over het jaar 2016 uitgevoerd. Als gevolg hiervan wil de belastingdienst een claim neerleggen bij de gemeente. (Domein inwoner bestuur)

Verbonden partijen: Er is een kleine kans dat de gemeente wordt aangesproken als één van de verbonden partijen, waarin de gemeente deelneemt, in gebreke blijft (Domein inwoner en bestuur).

Kengetallen

Vanuit het rapport van de Adviescommissie Vernieuwing van de begroting en verantwoording van gemeenten zijn gemeenten verplicht financiële kengetallen in deze paragraaf in de begroting op te nemen. De aanleiding van het rapport was de wens om de kaderstellende en controlerende rol van de raad  te versterken. Het gebruik van kengetallen is om de financiële positie van gemeenten weer te geven en te kunnen vergelijken.

Hieronder wordt een toelichting gegeven op de gegevens van bovenstaande tabel.

Netto schuldquote
De netto schuldquote geeft inzicht in het niveau van de schuldenlast van de gemeente ten opzichte van de eigen middelen. Het geeft een indicatie in welke mate de rentelasten en aflossingen op de exploitatie drukken. Een percentage tot 100% is als voldoende aan te merken. Het percentage voor 2019 komt uit op 31,4%  Bij dit kengetal geldt hoe lager hoe beter. De quote voor de jaarrekening 2019 is t.o.v. 2018 gedaald, doordat in 2019 de omvang van de totale baten is toegenomen. Dit wordt veroorzaakt door mutaties in de grondexploitatie.

De solvabiliteitsratio
De solvabiliteitsratio geeft inzicht in de mate waarin de gemeente in staat is aan zijn financiële verplichtingen te voldoen. Hoe hoger het percentage hoe beter. Een percentage van rond de 50% is voldoende. Het percentage waar wij op uitkomen is 42,3%. De stijging wordt veroorzaakt doordat het eigen vermogen  relatief sneller stijgt dan het vreemd vermogen.

Structurele exploitatieruimte
Het financiële kengetal structurele exploitatieruimte geeft aan hoe groot de structurele vrij ruimte binnen de vastgestelde begroting is. Daarnaast geeft dit kengetal ook aan of de gemeente in staat is om de structurele tegenvallers op te vangen dan wel of er nog ruimte is voor  nieuw beleid. Hoe hoger dit percentage hoe beter. De gemeente Schagen komt uit op een percentage van 6,3%

Kengetal grondexploitatie
Het financiële kengetal grondexploitatie geeft aan hoe groot de grondpositie (boekwaarde) is ten opzichte van de jaarlijkse baten. Een norm bepalen voor dit kengetal is lastig. De boekwaarde van de gronden in bezit zegt namelijk nog niets over de relatie tussen de vraag en aanbod van woningbouw of van m2-bedrijventerrein. Maatwerk is hiervoor van toepassing, Dat wil onder andere zeggen; hoeveel woningen of m2-bedrijventerrein zijn gepland, wat is het type en op welke plek. Daarnaast is het van wezenlijk belang wat de te verwachte vraag zal zijn. Dit vergt meer onderzoek dan naar voren komt uit het genoemde kengetal. De boekwaarde van de gronden geeft wel weer of een gemeente veel middelen heeft gestopt in haar grondexploitatie. Dit geld dient namelijk ook nog terugverdiend te worden. Om vorengenoemde redenen is geen norm verbonden aan het kengetal grondexploitatie, echter hoe lager hoe beter. De Provincie Noord-Holland beoordeelt een percentage lager dan 20% als weinig risicovol.

Belastingcapaciteit
De belastingcapaciteit geeft inzicht hoe de belastingdruk in de gemeenten zich verhoudt ten opzichte van het landelijk gemiddelde. Het percentage van 103,8% wil zeggen dat we een fractie boven het landelijk gemiddelde zitten. Hoe lager dit percentage is, hoe beter.

Netto schuld per inwoner
Het omgerekende bedrag aan schuld wat de gemeente heeft uitgedrukt per inwoner. Hier geldt hoe lager hoe beter.

Saldo van baten en lasten voor toevoegingen en onttrekkingen van reserves als % van de inkomsten.
Hoe hoger dit percentage hoe beter.

Onbenutte belastingcapaciteit ozb als percentage van de inkomsten.
Hier geldt hoe hoger het percentage des te meer ruimte er is om de ozb opbrengsten te verhogen.